Je kunt tegenwoordig geen krant openslaan of je vindt een artikel over stress, overspannenheid of burn-out. Een rapport van het CBS heeft aangetoond dat een op de zeven werknemers kampt met burn-out klachten (CBS, 2015). Een opvallend gegeven hierbij is dat burn-out klachten relatief vaak voorkomen in het onderwijs en in de zorgsector. Hoe komt het nou dat deze groep vaker uitvalt en opgebrand thuis komt te zitten?
Oorzaken van een burn-out
Wanneer iemand burn-out klachten heeft wordt er in eerste instantie vaak gedacht aan het resultaat van een te hoge werkdruk. Volgens Schaufeli (2013) is hoge werkdruk inderdaad een goede voorspeller voor burn-out klachten maar een hoge werkdruk komt ook in veel andere beroepsgroepen voor. Is er dan iets anders aan de hand bij docenten en zorgverleners? En waarom krijgen sommige mensen die onder zware druk staan wel een burn-out en anderen niet?
Omgaan met stressvolle situaties
Naast werkdruk dragen ook andere factoren bij aan de ontwikkeling van een burn-out. De impact van stress hangt af van hoe iemand met een stressvolle situatie omgaat. Dit wordt ook wel coping genoemd. Mensen met een kwetsbaarheid voor het ontwikkelen van een burn-out hebben over het algemeen vaker een vermijdende of een afleidende coping stijl (Bolger, 1990). Ze negeren bijvoorbeeld signalen van hun eigen lichaam dat aangeeft dat ze beter iets rustiger aan kunnen doen of ze zijn geneigd om hun negatieve gevoelens te dempen door alcohol, drugs of andere vormen van afleiding.
Daarnaast blijken burn-out klachten vaker voor te komen bij zogenaamde gevoelsmensen. Dit zijn mensen die zich emotioneel betrokken voelen bij hun werkzaamheden, die graag zorg dragen voor anderen en een groot empathisch vermogen hebben (Schaufeli & Bakker, 2013). Het lijkt er dus op dat bepaalde persoonlijkheidskenmerken bij kunnen dragen aan het ontwikkelen van klachten.
Persoonlijkheidskenmerken
Een interessante vraag is dan natuurlijk welke persoonlijkheidskenmerken een voorspeller kunnen zijn voor het ontwikkelen van een burn-out. En wellicht nog interessanter: zijn er persoonlijkheidskenmerken die er juist voor zorgen dat je veerkrachtiger bent?
In onderzoek naar persoonlijkheid wordt er vaak gebruik gemaakt van ‘The Big Five’. Dit is een model waarmee de persoonlijkheid van iemand beschreven kan worden aan de hand van vijf verschillende dimensies. Onderzoek naar de relatie tussen persoonlijkheidskenmerken en burn-out toont aan dat voornamelijk de persoonlijkheidskenmerken neuroticisme en extraversie in verband worden gebracht met burn-out klachten (Bakker, 2006). De dimensie neuroticisme refereert aan de mate van emotionele instabiliteit van een persoon. Iemand die hoog scoort op deze dimensie zal gemiddeld vaker last hebben van angstige of depressieve gevoelens. In de praktijk zie je vaak dat deze mensen gevoeliger zijn voor stress, moeite hebben met het verwerken van tegenslagen en zich sneller gefrustreerd of bedreigd voelen. De dimensie extraversie wordt gezien als de mate waarin iemand behoefte heeft aan sociaal contact en hier plezier aan beleeft. Mensen die hoog scoren op deze dimensie hebben vaak een groter sociaal netwerk dan mensen die laag scoren op deze schaal. Extraversie kan daardoor een beschermende factor zijn in relatie tot het ontwikkelen van burn-out klachten.
Gedrag en stress
Naast ‘The Big Five’ zijn er nog tal van andere kenmerken en gedragingen die in verband worden gebracht met burn-out klachten. Kenmerken die wellicht meer tot de verbeelding spreken zoals:
- Een hoog verantwoordelijkheidsgevoel
- Een hoge mate van betrokkenheid
- Perfectionisme (lees hier meer over perfectionisme en burn-out)
- Loyaliteit
- Gedrevenheid
Aangezien deze eigenschappen veel voorkomen bij mensen die in de onderwijs- of zorgsector werken en er bij deze beroepen daarnaast vaak sprake is van een hogere emotionele belasting, is het niet opmerkelijk dat mensen in deze sector vaker kampen met burn-out klachten. Op zich zijn bovengenoemde eigenschappen natuurlijk positief en brengen ze vaak integere, gemotiveerde werknemers voort. Combineer deze eigenschappen echter met een hoge werkdruk en een gevoeligheid voor stress en het gevaar van een burn-out ligt op de loer.
Veerkracht
Gelukkig zijn er ook genoeg eigenschappen die ervoor zorgen dat mensen weerbaarder zijn tegen stress. Optimisme, een proactieve coping en een goed sociaal vangnet zijn een aantal voorbeelden van factoren die kunnen bijdragen aan veerkracht. Tevens helpt het natuurlijk om je bewust te zijn van je eigen krachten en valkuilen zodat je hier op een constructieve manier mee om kan gaan.
Tips voor meer veerkracht
Het is te kort door de bocht om te stellen dat je op basis van persoonlijkheidskenmerken kunt voorspellen of iemand een burn-out krijgt of niet. Het is echter wel zo dat sommige mensen een hogere kans hebben op het ontwikkelen van klachten. De manier waarop je met stress omgaat kan veel invloed hebben op de impact ervan. Gelukkig zijn er een aantal dingen die je zelf kan doen om beter om te gaan met stress, ongeacht wat voor persoonlijkheidstrekken of kenmerken je hebt.
- Zorg goed voor jezelf door voldoende uit te rusten en voedzaam te eten. Als je meer wilt weten over gezonde voeding lees dan hier een artikel over voeding en burn-out.
- Beweeg! Bewegen is een hele goede manier om stress te verminderen, je energieker te voelen en beter te slapen. Je kunt in dit blog meer lezen over de voordelen van beweging.
- Oefen met het aangeven van je grenzen. Vraag een collega bijvoorbeeld of je op een later moment terug kan komen op zijn of haar vraag. Je kunt dan eerst goed nadenken of je tijd, zin of energie hebt om je collega te helpen.
- Zoek steun in je omgeving. Praat met vrienden, familie of je collega’s. Vraag collega’s om hulp als je ergens niet uitkomt bijvoorbeeld. Of bespreek je gevoelens met een goede vriend(in).
- Ontdek waar je energie van krijgt en wat je veel energie kost. Het is belangrijk dat hier een goede balans in zit.
Heb je vragen over stress of burn-out klachten? Of wil je graag leren hoe je constructief kan omgaan met werkdruk en een juiste balans vinden tussen inspanning en ontspanning? Wij helpen je graag! Geheel vrijblijvend kunnen we een keer kennismaken om te zien of we iets voor je kunnen betekenen.
Referenties
Alarcon, G., Eschleman, K. & Bowling, N. (2009). Relationships between personality variables and burn-out: A meta-analysis. Work & Stress Vol. 23(3), 244-263.
Bolger, N. (1990). Coping as a personality proces: A prospective study. Journal of Personality and Social Psychology, 59, 525-537.
Bakker, A.B., Zee, van der, K.I., Lewig, K.A. & Dollard, M.F. (2006). The Relationship Between the Big Five Personality Factors and Burnout: A Study Among Volunteer Counselors. The Journal of Social Psychology, 146(1) – 31-50.
Schaufeli, W. & Bakker, A. (2013). De Psychologie van Arbeid en Gezondheid. Nederland: Bohn Stafleu van Loghum.
Dit blog is geschreven door Mieke Bakker. Mieke is psychologe en running therapeut bij BRN-OUT. Ze begeleidt clienten naar duurzaam herstel van de burn-out. Na haar studie psychologie heeft ze carrière gemaakt in het bedrijfsleven, waarna ze haar oude passie voor het begeleiden van mensen weer heeft opgepakt.
Mieke Bakker
Psycholoog en running therapeut
© Niets van dit artikel mag voor commerciële doeleinden gebruikt worden of ongevraagd overgenomen worden.
Recente reacties