12 Fasen in het proces naar een burn-out
Freudenberger en North hebben 12 fasen in het proces naar burn-out gedefinieerd. De meeste mensen doorlopen deze stappen in het proces alvorens in een burn-out terecht te komen. Het is dus handig om zelf waakzaam te zijn als je je herkent in de fasen. Bovendien kan het handig zijn om te kijken of er medewerkers burn-out of stressklachten hebben die passen in het 12 fasen model. Op deze manier kan er preventief worden ingegrepen.
Fasen en signalen
Werkstress is niet meer weg te denken uit onze huidige maatschappij en 1 op de 7 werknemers heeft last van burn-out en/of stressklachten. Toch zien mensen het over het algemeen niet aankomen dat ze burn-out raken. Terugkijkend kunnen ze wel zien dat het al een tijdje niet meer goed ging. Al de signalen die ze achteraf herkennen, hebben ze echter genegeerd of gebagatelliseerd. Een burn-out kenmerkt zich door een (jaren)lange roofbouw op het lichaam en het energiesysteem. Het onderzoek naar het proces dat aan de burn-out voorafgaat, wordt door de psychologen Herbert Freudenberger en Gail North beschreven in hun boek “Burn-out bei frauen: Über das Gefühl des Ausgebranntseins”. Over het algemeen doorlopen mensen de 12 fasen voordat zij in een burn-out terecht komen. De 12 fasen hoeven niet noodzakelijk in een chronologische volgorde doorlopen te worden.
Burn-out proces in fasen
1. Bewijsdrang
Deze fase wordt gekenmerkt door een sterke drang om te presteren. Hierbij komen perfectionisme, groot verantwoordelijkheidsgevoel en hoge verwachtingen veel voor als kenmerk van de enthousiaste medewerker die makkelijk grenzen overschrijdt en eigen behoeften aan de kant zet ten behoeve van het bedrijfsdoel.
2. Verhoogde inzet op het werk
Het gevoel uit de eerste fase wordt versterkt en men gaat steeds harder werken. In deze fase trekt men steeds meer werk naar zich toe en kan men moeilijk loslaten. Daarbij speelt het gevoel onmisbaar te zijn en dit wil men ook laten zien aan leidinggevende en collega’s. Typisch worden er steeds meer uren gewerkt buiten werktijd en tijdens weekenden of op vrije dagen.
3. Verwaarlozen van de eigen behoeften
Veel mensen zien deze situatie in eerste instantie als normaal en zien geen probleem. Sommigen beschrijven het zelfs als prettig. Het sociale leven en de vrije tijdsbesteding zijn vaak de eerste behoeften die worden verwaarloosd. Collega’s die hier wel aandacht aan besteden worden vaak als minder goed gezien. De leefstijl begint steeds ongezonder te worden: meer koffie, weinig tijd voor eten, roken, minder goed slapen, weinig tijd voor sport en het sociale leven raakt ondergeschikt aan wat er allemaal gedaan moet worden.
4. Vermijden van conflicten en behoeften
In deze fase merkt men dat er iets mis is, maar kan de vinger er nog niet op worden gelegd. Hierdoor wordt men prikkelbaar en ontstaan er (onderhuidse) conflicten met collega’s of leidinggevende. De relatie thuis begint er nu ook onder te lijden. De problemen worden versterkt door slaaptekort, onuitgesproken conflicten en de eerste lichamelijke symptomen. Bovendien wordt men steeds vergeetachtiger met afspraken en taken die gedaan moeten worden. Eigen behoeften worden steeds verder naar de achtergrond geplaatst of helemaal genegeerd en er overheerst een gevoel van bedreiging, opgejaagd worden en paniek.
5. Herevaluatie van waarden
De kijk op dingen verandert. Men raakt emotioneel “afgestompt”, heeft minder empathie en wordt meer berekenend. Prioriteiten veranderen en alles raakt ondergeschikt aan het werk en wat er gedaan moet worden. Personen, zaken en activiteiten die eerst belangrijk waren, zijn nu niet meer van belang.
6. Ontkenning van problemen
Men wordt steeds meer cynisch, verbitterd en intolerant naar anderen. Ongeduldigheid, opgekropte agressie, problemen met sociale contacten en verhoogd verzuim zijn kenmerkend voor het gedrag in deze fase. Men ziet het werk, de werkdruk en of collega’s als de oorzaak van de problemen.
7. Ontwenningsverschijnselen
Men trekt zich terug. Het sociale leven wordt steeds kleiner. Sociale contacten, familie en gezin worden als belastend en soms zelfs vijandig ervaren. Kritiek kan men niet meer verdragen en men probeert met man en macht aan de veronderstelde verwachtingen te voldoen. Alles veroorzaakt stress en men ervaart een sterke drang om van die stress af te komen. Hierdoor grijpt men vaak naar drank en/of drugs. In deze fase heeft men het gevoel dat het leven geen richting heeft en dat alles hopeloos is.
8. Veranderingen in gedrag
Het gedrag begint te veranderen. Men wordt vaak onverschillig, apathisch en afstandelijk. De directe omgeving ziet de verandering in het gedrag en maakt zich zorgen. Op uitgesproken zorgen wordt vaak met ergernis en boosheid gereageerd.
9. Depersonalisatie
In deze fase hebben mensen niet meer het gevoel “zichzelf te zijn”. Ze ervaren een scheiding tussen zichzelf en de wereld. Eigen gedachten, gedrag, gevoelens en gewaarwordingen worden niet meer als “eigen” ervaren, terwijl er wel een normaal realiteitsbesef is. Ze beschrijven het als “een functioneren als een machine”. Het leven lijkt een eindeloze en zinloze aaneenschakeling van verplicht en nutteloos functioneren. Men ziet zichzelf niet meer als waardevol en verwaarloost de gezondheid en de leefomgeving.
10. Innerlijke leegheid
Men voelt zich volledig leeg, uitgeput, moedeloos en nutteloos. Angst en paniekaanvallen zijn niet vreemd in deze fase. Heftige emotionele buien worden afgewisseld met een gevoel van emotioneel afgestorven zijn. De innerlijke leegte kan men proberen te vullen met excessief koopgedrag, eetbuien, seksuele uitspattingen, gokken, drank en of drugs. Het geeft een tijdelijke verlichting, maar geen bevrediging waardoor er een kans op verslavingsgedrag ontstaat.
11. Depressie
Nu lijkt alles zinloos en ontstaat er een negatieve instelling ten aanzien van het leven. Men wil niet meer wakker worden of heeft zelfs suïcide gedachten. Zelfhaat, existentiële twijfels, hopeloosheid en uitzichtloosheid voeren de boventoon.
12. Burn-out
Een situatie van volledig instorten op geestelijk, lichamelijk en emotioneel vlak. Dit is een levensbedreigende toestand waarbij de symptomen zeer ernstig zijn en er klachten kunnen bij de vitale organen. Daarnaast kunnen suïcide gedachten dagelijks aanwezig zijn. Specialistische burn-out behandeling is noodzakelijk.
Burn-out preventie voor particulieren, professionals of ondernemers
Ook bij een burn-out geldt: voorkomen is beter dan genezen. Het is dus verstandig om klachten en signalen niet te negeren en te denken dat het wel overgaat. Herken je jezelf in bovenstaande of herken je iemand in jouw omgeving? Met onze bewezen aanpak, die is gebaseerd op de laatste wetenschappelijke kennis, kunnen we zorgen uit handen nemen of je met een paar praktische tips je op weg helpen. Neem gerust geheel vrijblijvend contact met ons op voor een gratis gesprek.
Burn-out preventie voor werkgevers en managers
Maak je je zorgen om een aantal medewerkers? Zou je graag preventieve en duurzame maatregelen willen nemen binnen het team, zodat de gewaardeerde medewerkers niet uit hoeven te vallen met burn-out klachten? Wij denken graag met je mee en kunnen altijd adviseren over mogelijke oplossingen op individueel of team niveau. Neem contact op voor een kosteloos en vrijblijvend gesprek met onze experts.
Bronnen:
- Freudenberger, H. & North G. 1992. Burn-out bei frauen: Über das Gefühl des Ausgebranntseins. Frankfurt am Main: Krüger
- Aloha K., Honkonen T., Isometsä E., Kalimo R., Aromaa A., Lönnqvist J: The relationship between job-related burnout and depressive disorders–results from the Finnish Health 2000 Study.
© Niets van dit artikel mag voor commerciële doeleinden gebruikt worden of ongevraagd overgenomen worden.
drs. Marc Harens
Oprichter BRN-OUT
Recente reacties